“Anarchy in the UKR” трывала паселіцца ў вашых успамінах
Галоўны анархіст украінскай літаратуры, паэт і празаік Сяргей Жадан прыехаў у Мінск, каб прэзентаваць свой раман “Anarchy in the UKR”, які на беларускую мову пераклаў Алег Жлутка.
Даведнік для анархістаў, гаротных і крэатыўных дзяцей эпохі дзевяностых і нулявых распавядае “аб асноўных тэндэнцыях джазу, аб камунізме як мадэлі шоу-бізнэсу, аб сэксе як форме псіхалагічнай залежнасці, аб фінансавай стабільнасці як аснове рэвалюцыйнага руху, аб дэпрэсіі як складніку сістэмы адукацыі, аб каханні як магчымасці гетэрасэксуальнай камунікацыі, аб транквілізатарах як чынніках калектыўнай памяці, аб памяці як вызваленні, аб смерці як працягу памяці” і РЭАЛЬНА ЗМЯШЧАЕЦЦА Ў КІШЭНІ. Можна вандраваць цягнікамі і папуткамі, як галоўны герой рамана, а ў вольны ад дарогі час чытаць гэтую кніжку – настройвацца на ўласную ўнутраную анархію.
Пасля прачытання рамана Жадана, напісанага ў 2005 годзе, калі аўтар жыў у Варшаве на літаратурную стыпендыю, ЎСЁ ГЭТА апынецца не проста ў вашай кішэні, а ў вашай галаве. Трывала паселіцца ў вашых успамінах у выглядзе доўгіх светлых дзявочых валасоў на плячы галоўнага героя, гумарных міліцыянтаў, вадзяры, расх…чанай сельскай гаспадаркі Украінскай ССР і “прэўкраснага” аўтарскага стылю, рамантыкі і пачуцця гумару.
Але я вяду не толькі пра гэта. Сяргей Жадан чытаў яшчэ свае вершы. На ганку кнігарні “ЛогвінаЎ”. Па-ўкраінску. Без перакладу. Сёння ў Беларусі ў колах беларускамоўнай меншасці модна разумець украінскую мову. Модна і перакладаць на беларускую розную актуальную літаратуру. І мне падабаецца гэта мода.
Вось мы ўвесь час скрадзімся ўслых або адзначаем пра сябе, якое мізэрнае месца, якая мінімальная ўвага сёння надаецца ў нас культуры. Яе месца –апошняя паласа газет ды часопісаў, побач з крыжаванкамі і фотарэпартажамі з мерапрыемстваў сумнеўнай значнасці кшталту “Міс грудзі Беларусі”.
Проста ўсіх сёння цікавяць тры рэчы. Не, не sex, drugs, rock’n’roll (хаця вельмі блізка!), і не “карты, деньги, два ствола”. І нават не дзеці, жывёлы, гвалт ды гумар. Уісх цікавіць САЦЫЯЛКА. Сацыялка раз, сацыялка два, сацыялка тры. У розных варыяцыях, з рознай падачай, розным асэнсаваннем. Сэкс, палітыка, сваркі і звадкі паміж тымі, хто ляціць да зор, і тымі, хто гэтыя зоры запальвае. Вось такая яна – сацыялка. І яна – наднацыянальная.
Так і ў паэзіі.
Сёння не ў модзе любоўная лірыка або нейкая шапенгаўэрская філасофская паэтычная размазня. Калі пра каханне – то сэксуальныя меншасці. Калі пра экзістэнцыю – то разборкі братвы.
Мы хочам лозунгаў!
Мы хочам дэвізаў!
Мы хочам long live!
Мы хочам fuck them all!
Нам патрэбны майданы і памаранчавыя рэвалюцыі. Пратэст як форма існавання, як лад жыцця. Анархія як фундаментальная навука. Што тут яшчэ сказаць? Часам здаецца, што справа не столькі ў рэальнасці, якая не задавальняе, колькі ў СТЫЛІ ЖЫЦЦЯ. Такія яны – патрабаванні часу.
І ў гэтым СУЧАСНАСЦЬ паэзіі. Надзённасць, актуальнасць. Сучасную паэзію можна чытаць пад музыку, як рэп. Неспрактыкаваны чытач-слухач можа нават пераблытаць яе з прозай. Але не бяда. Таму што сучасная проза пры наяўнасці ў аратара нядзюжых акцёрскіх здольнасцяў лёгка пераўтвараецца, пераўтвараецца, пераўтвараецца … ў файненькі паэтычны тэкст.
І там знаходзяцца рыфмы – перакрыжаваныя і не вельмі. І свой тэмпарытм. Ну, карацей, свая музыка і свая прыгажосць.
І вось вам цудоўны верш Сяргея Жадана напрыканцы.
Некомерційне кіно
(з кнігі «ІСТОРІЯ КУЛЬТУРИ ПОЧАТКУ СТОЛІТТЯ»)
На одному фото, знайденому мною в помешканні,
яке я винаймаю зображено дівчинку років
13-14 у досить відвертому купальному костюмі,
десь на якомусь пляжі, поруч видно кам’яне побережжя,
дівчинка сміливо дивиться в камеру, ніби говорить: “привіт,
недоумки, це я”, внизу підписано “Бухарест, 86 рік”, зараз
би їй мало бути під тридцятник, ми з нею приблизно одного віку,
якщо вона звичайно не здохла в своєму Бухаресті від алкоголізму,
котрий в Бухаресті мабуть і не лікується, зрештою, в нас так само.
Цікаво, я зараз згадую той час і думаю – якою кашею
були набиті наші мізки! Всі ці інтелігентські заморочки з 70-х,
якісь розповіді про біт і ліву професуру, про свободу сумління
і новий джаз, який мають реанімувати білі, інша лажа,
тепер ось минуло п’ятнадцять років і можеш збирати лише
випадкові свідчення великих потрясінь, і невідомі тобі
однолітки, розкидані по материках, якщо вони не померли від
комунізму і сифілісу тепер тримають за горло історію своєї країни,
не бажаючи пробачити їй її ганебну капітуляцію, правильно –
ангели б мали тричі подумати перш ніж зв’язуватись з такими
блазнями, самі винні, змушені тепер витягувати з депресії
і купувати молитовники, зрештою, ми лише повторюємо те,
що відбувається на небесах, адже що таке небо, як не система
дзеркал, розташованих, щоправда, таким чином, щоби нічого
не можна було побачити.
Все залежить від пори року і від погоди – живучи в старих
європейських столицях, набитих свіжим емігрантським м’ясом,
ти сам собі вирішуєш чим зайнятись, наприклад
приходиш в маленькі кінотеатри на бічних вуличках, подалі
від центру, де крутять справжнє старе кіно, де в залі
на старих продавлених кріслах сидять кілька пенсіонерок
і збоченців і дивляться на цих вічно молодих дівчаток,
чиї обличчя запам’ятовувались із перших дитячих переглядів,
потім ідеш додому, вертаєшся в помешкання, де
з кожним роком лишається все менше повітря, з’являється
все більше демонів, котрі збираються вночі, коли ти засинаєш,
навколо твого ліжка, довго розглядають татуювання на твоїх руках,
коментуючи найбільш цікаві малюнки
цитатами зі Святого Августина.
